ವಿಪತ್ತಿನ ಮುನ್ನುಡಿ

ಕತ್ತಲೆಯಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾನೆ ಬೇಕು ಬೆಳಕು? ಮುಂದಿನ ಇಡೀ ಹದಿನೆಂಟು ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಬೆಳಗುವ ಗೀತೆಯ ಬೆಳಕಿಗೆ ವಿಷಾದದ ಮುನ್ನೆಲೆ ಬಹಳ ಔಚಿತ್ಯಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಾವು ಕಾಣುವಂತೆ ಕೇವಲ ಅರ್ಜುನನ ವಿಷಾದವಲ್ಲ, ದುರ್ಯೋಧನನ ವಿಷಾದ, ಭೀಷ್ಮರ ವಿಷಾದ, ಅವತ್ತು ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿರುವ ಇಡೀ ಹದಿನೆಂಟು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿ ಸೈನ್ಯದ ವಿಷಾದ ಕೂಡ.

ಇಡೀ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಹೇಳಲ್ಪಡುವುದೇ ಕುರುಡನಾದ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ, ಸಂಜಯನಿಂದ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುವ ವಿಷಾದ ದುರ್ಯೋಧನನಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ದುರ್ಯೋಧನ ದ್ರೋಣನಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ: "ಗುರುಗಳೇ ಪಾಂಡವರ ಕಡೆ ಭೀಮನಿಂದ ರಕ್ಷಿತವಾಗಿರುವ ಸೇನೆಯನ್ನು ನೋಡಿ. ಸಂಖ್ಯಾಬಲದಲ್ಲಿ ನಮಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ ಅತಿರಥ ಮಹಾರಥರಿಂದ ತುಂಬಿ ಉತ್ಸಾಹಿಯಾಗಿಯೂ ಬಲಶಾಲಿಯಾಗಿಯೂ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಕಡೆಯಾದರೋ, ತಾವು, ಭೀಷ್ಮ, ಕರ್ಣನೇ ಮುಂತಾದ, ನನಗೋಸ್ಕರ ಜೀವವನ್ನೇ ತೆರಲು ಸಿದ್ಧರಾದ ಅತಿರಥ ಮಹಾರಥರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ವೃದ್ಧ ಪಿತಾಮಹರಾದ ಭೀಷ್ಮರಿಂದ ಅಭಿರಕ್ಷಿತವಾದ ನಮ್ಮ ಸೇನೆಯು ಉತ್ಸಾಹ-ಬಲಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಯನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟುವಂತಿಲ್ಲ" ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದುವರೆದು, ತಾವೆಲ್ಲರೂ ಸುತ್ತುವರೆದು ಪಿತಾಮಹರಾದ ಭೀಷ್ಮರನ್ನೇ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿರಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವ್ಯಂಗ್ಯದೊಡಗೂಡಿದ ಆಣತಿಯೀಯುತ್ತಾನೆ. ಸೇನಾಪತಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ಮುನ್ನೆಡೆಸಬೇಕು, ಸೇನೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಯುದ್ಧಮಾಡಬೇಕು - ಸ್ವತಃ ಅಜೇಯ ವೀರನಾದ, ಇಚ್ಛಾಮರಣಿಯಾದ ಭೀಷ್ಮನ ವಿಷಯದಲ್ಲಂತೂ ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸ್ತುತ; ಇಂಥಾ ಮಹಾಸೇನಾಪತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದು ಸೇನೆಗೆ ನಿಯೋಜಿಸುತ್ತಾನೆ ದುರ್ಯೋಧನ. ಒಬ್ಬ ನಾಯಕನಿಂದ ಹೊಮ್ಮುವ ಈ ಮಾತುಗಳು ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ಸೇನಾಪತಿಯ ಮೇಲೆ ಉಂಟುಮಾಡುವ de-moralising ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೋಡಿ.
.
ಧರ್ಮದ ಬಲವಿಲ್ಲ, ಧರ್ಮಪಕ್ಷಪಾತಿಗಳಾಗಿ ಕೇವಲ ಕರ್ಮಮಾತ್ರದಿಂದ ಕೌರವಪಕ್ಷದಲ್ಲಿರುವ ಗುರು-ಹಿರಿಯರ ಬಲ ಮೊದಲೇ ಇಲ್ಲ, ಕೇವಲ ಕರುಬಿನಿಂದ ಒಳಗೇ ತಿಂದುಹೋಗಿರುವ ಕೌರವನಿಗೆ ಆತ್ಮದ ಬಲವೂ ಇಲ್ಲ, ಇರುವ ಬಲದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಅವನ ಒಳಹೊರಗೆ ಕೇವಲ "ಇಲ್ಲ"ದ್ದೇ ರಾಜ್ಯಭಾರ. ಪಾಂಡವರಿಗಾದರೋ ಯುದ್ಧದಿಂದ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದೇನೂ ಇಲ್ಲ, ಜೀವವೊಂದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು. ಆದರೆ ದುರ್ಯೋಧನನಿಗೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಸರ್ವಸ್ವವೂ ಇದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗಿದು ಗೆಲ್ಲಲು ಹೋರಾಟವಾದರೆ, ಇವರಿಗೆ ಸೋಲದಿರಲು ಹೋರಾಟ! ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಪಾಂಡವರಿಗೊಂದು ಗುರಿಯಿದೆ, ಕೌರವನಿಗೆ ಅದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಕೌರವನ ಆಟ ಕೇವಲ defensive ಆಗಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.
.
ಮತ್ತೊಂದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕೆಂದರೆ, ಇಡೀ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರು ಐದೂ ಜನ ಒಗ್ಗಟ್ಟಾಗಿ ಪಾಂಡವರೆಂಬ ಬಹುವಚನದಿಂದ ವಿಜೃಂಬಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಬ್ಬ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಬಾಳುವಷ್ಟು ಅತಿರೇಕದ ಒಗ್ಗಟ್ಟು ಅದು! ಆದರೆ ಕೌರವರ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಕೌರವರೆಂಬ ಬಹುವಚನದಲ್ಲೂ ಎದ್ದು ಕಾಣುವನು ದುರ್ಯೋಧನನೊಬ್ಬನೇ! ಆಗೀಗ ದುಃಶ್ಶಾಸನ ತನ್ನ ಅಸೀಮ ದುಷ್ಟತನ ದುರಾಚಾರಗಳಿಂದ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾನಾದರೂ ಆ ದುಷ್ಟತನ ಕೂಡ ಕೌರವ ಸಮಷ್ಟಿಯ ಛಾಪನ್ನು ಹೊತ್ತು ನಿಲ್ಲುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಇತರ ಕೌರವರೋ, ನಾಮಮಾತ್ರವಾಗಿ ವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲೆಲ್ಲೋ ಬರುತ್ತಾರಷ್ಟೇ ಹೊರತು ಅವರ ಪಾತ್ರಗಳ ಔಚಿತ್ಯವೇ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ (ಸಂಖ್ಯಾಬಾಹುಳ್ಯದ ಔಚಿತ್ಯವೊಂದನ್ನು ಹೊರತು). ಅದರಿಂದಲೇ ಪಾಂಡವರು ಒಂದು ಸಮಷ್ಟಿಯಾಗಿ ನಿಂತರೆ, ಕೌರವ ಕೇವಲ ಕೌರವನಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತಾನೆ, "ಕೌರವರು" ಎಂಬ ಪದ ಕೇವಲ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.
.
ಹೀಗೆ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಏಕಾಂಗಿಯೇ ಆಗಿ, ತನ್ಮೂಲಕ ದುರ್ಬಲನಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ದುರ್ಯೋಧನನಿಗೆ, ತನ್ನ ಹನ್ನೊಂದು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿಯ ಬೃಹತ್ ಸೇನೆ ಕೂಡ ಪಾಂಡವ ಸಮಷ್ಠಿ ಬಲದ ಏಳು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿಯ ಮುಂದೆ ತೀರ ದುರ್ಬಲವಾಗಿ ಕಂಡದ್ದು ಸಹಜವೇ.
.
ಹೀಗೆ ವಿಷಣ್ಣ ಮಾನಸನಾಗಿ ನಿರುತ್ಸಾಹವನ್ನು ಬೀರುತ್ತಾ ನಿಂತ ದುರ್ಯೋಧನನಿಗೆ ಉತ್ಸಾಹ ಮೂಡಿಸಲು ರಣ ಶಂಖವನ್ನೂದುತ್ತಾರೆ, ಭೀಷ್ಮರು. ಆದರೇನು, ಒಳಗಿಲ್ಲದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹೊರಗಿನಿಂದ ತುಂಬಲಾದೀತೇ? ಏರಿ ಬರುತ್ತಿರುವ ಕಾವಳವನ್ನು ತೊಡೆಯಲೆತ್ನಿಸುವ ಮಿಣುಕು ಹಣತೆಯ ಪ್ರಯತ್ನದಂತೆ ನಿಷ್ಫಲಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಭೀಷ್ಮರ ಈ ಪ್ರಯತ್ನ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಈ ಶಂಖನಾದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ, ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನ ಪಾಂಚಜನ್ಯ. ಅದಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಅರ್ಜುನನು ದೇವದತ್ತವೆಂಬ ಶಂಖವನ್ನೂದಿದರೆ, ಭೀಮನು ಪೌಂಡ್ರಕವೆಂಬ ಮಹಾಶಂಖವನ್ನೂ, ನಕುಲ-ಸಹದೇವರು ಸುಘೋಷ-ಮಣಿಪುಷ್ಪಕಗಳನ್ನೂ, ಯುಧಿಷ್ಟಿರನು ಅನಂತವಿಜಯವನ್ನೂ, ಶಿಖಂಡಿ, ದೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನ, ವಿರಾಟ ಸಾತ್ಯಕಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ಪಾಂಡವ ವೀರರು ತಂತಮ್ಮ ಶಂಖಗಳನ್ನು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಊದುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲದರಿಂದ ಉತ್ಪನ್ನವಾದ ಮಹಾಘೋಷ ಭೂಮ್ಯಾಕಾಶಗಳನ್ನು ತುಂಬಿ ಕೌರವರ ಎದೆಯನ್ನು ಒಡೆಯುವಂತೆ ಭೋರ್ಗರೆಯುತ್ತದೆ.
.
ಆ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ನೋಡಿ. ಭೀಷ್ಮರು ಶಂಖವನ್ನೂದುತ್ತಾರೆ, ಸೇನೆಯನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸಲು ಅಲ್ಲ, ಶತ್ರುವನ್ನು ಎದೆಗೆಡಿಸುವ ಯುದ್ಧತಂತ್ರಕ್ಕಾಗಿಯಲ್ಲ, ಕೇವಲ ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಉತ್ಸಾಹಗೊಳಿಸಲು, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಈಗತಾನೆ ತಾನು ಕೈಲಾಗದ ಮುದುಕನೆಂದು ಚುಚ್ಚಿದನಲ್ಲ, ಅದು ಹಾಗಲ್ಲ ಎಂದು ಅವನಿಗೆ ಹೇಳಲು. ಮತ್ತೆ, defensive ನಡೆ! ಇದಕ್ಕೆ ಪಾಂಡವರ ಉತ್ತರವಾದರೋ, ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸವೇ ಮೂರ್ತಿವೆತ್ತಂತೆ ತುಂಬುಗೊರಲಿನ ನಾದ, ಪಾಂಚಜನ್ಯವೇ ಮೊದಲಾದ ಮಹಾಶಂಖಗಳ ನಾದ, ತೊಡೆತಟ್ಟಿ ಕದನಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ ರಣೋನ್ಮಾದ! ಮೊದಲೇ ಜರಿದು ಬಿದ್ದ ಕೌರವನ ಎದೆಯೊಡೆಯಲು ಬೇರೇನು ಬೇಕು?
.
ಒಟ್ಟಾರೆ, ಕೌರವರ(ನ) ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಹಿಡಿದು ಇಂದಿನವರೆಗೆ, ಕೌರವ-ಪಾಂಡವರ ಬದುಕು ರೂಪಿಸುತ್ತಾ, ಕೌರವ ಪಾಂಡವರನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹದಿನೆಂಟು ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿಯ ಮಹಾಸೇನೆಯನ್ನು ಇಂದು ಈ ಧರ್ಮಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿಯೋಜಿಸಲು ಕಾರಣವಾದ ಘಟನೆಗಳೆಲ್ಲದರ ಪಡಿನೆಳಲು ಇವತ್ತು ಇಡೀ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯನ್ನು ಆವರಿಸಿದೆ, ಮುಂದಿನ ಮಹಾವಿಪತ್ತಿನ ವಿಷಾದಪೂರ್ಣವಾದ ಮುನ್ನುಡಿಯೆಂಬಂತೆ.